ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ-Ή ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ?
Με βάση τον ποινικό μας κώδικα, ο φόνος εκ προμελέτης τιμωρείται υποχρεωτικά με δια βίου φυλάκιση, η ανθρωποκτονία τιμωρείται με ποινή μέχρι δια βίου φυλάκισης και η συνενοχή σε αυτοκτονία άλλου προσώπου είναι ποινικό αδίκημα το οποίο τιμωρείται με ποινή φυλάκισης 10 ετών.
Ειδικότερα, το άρθρο 218 προβλέπει τα εξής: «Αυτός, που εκ προθέσεως πείθει άλλο σε αυτοκτονία, αν αυτή διαπράχτηκε ή έγινε απόπειρά της, καθώς και εκείνος που βοηθά κατά τη διάρκειά της, είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται σε φυλάκιση δέκα χρόνων».
Στην Κύπρο δεν υπάρχει νομοθέτημα ή συνταγματικό δικαίωμα στο θάνατο. Ωστόσο, η πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Ειρήνη Χαραλαμπίδου δήλωσε ότι παρόλο που «[η] ευθανασία είναι ένα πολύ δύσκολο θέμα από κάθε άποψη...[ο]ι κοινωνίες είναι ζωντανοί οργανισμοί και εξελίσσονται, δεν μπορεί να παραμένουν στάσιμες». Περαιτέρω δήλωσε ότι «[π]ρέπει να υπερασπισθούμε το ανθρώπινο δικαίωμα ενός ασθενούς που πάσχει από μια θανατηφόρα ασθένεια σε τελικό στάδιο, να επιλέγει τον τρόπο που θέλει να φύγει από τη ζωή», ανακοινώνοντας ότι «θα ετοιμασθεί πρόταση νόμου που θα προτείνει και αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα».
Το ζήτημα προβληματίζει και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το όποιο, εξετάζοντας το θέμα ευθανασίας και πώς αυτό ερμηνεύεται μέσα από τα άρθρα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε διάφορες αποφάσεις του, κατέληξε ότι το δικαίωμα προστασίας της ζωής δεν μπορεί να ερμηνευθεί ότι παρέχει δικαίωμα στον θάνατο και ότι παρόλο που στα αντικρουόμενα δικαιώματα βρίσκεται το να μην υποβάλλεται κάποιος σε βασανιστήρια ή σε ταπεινωτική μεταχείριση, τα οποία μπορεί να ισχυριστεί κάνεις ότι είναι απότοκα μιας θανατηφόρας ασθένειας, το δικαίωμα στη ζωή υπερισχύει όλων των υπόλοιπων άρθρων.
Μια πολύ ιδιαίτερη υπόθεση αναφορικά με το θέμα αυτό εκδικάζεται στην Κύπρο ενώ παράλληλα απασχολεί τα βρετανικά ΜΜΕ. Πρόκειται για τον θάνατο της 75χρονης Βρεττανής Janice Hunter, η οποία έπασχε από καρκίνο του αίματος από το 2016 και της οποίας η υγεία επιδεινώθηκε ραγδαία τους μήνες πριν από το θάνατο της, με την βοήθεια του Βρετανού συζύγου της David Hunter το βράδυ της 18ης Δεκεμβρίου του 2021 στην επαρχία Πάφου όπου και μετακόμισαν όταν συνταξιοδοτήθηκαν.
Σήμερα ο David κατηγορείται για φόνο εκ προμελέτης και η έκκληση των δικηγόρων του στον Γενικό Εισαγγελέα να μειωθεί η κατηγορία σε υποβοηθούμενη αυτοκτονία έχει απορριφθεί.
Ενώ η Εκκλησία, η οποία ασκεί σημαντική επιρροή στην κοινή αντίληψη της βιοηθικής, αντιτίθεται σθεναρά στην υποβοηθούμενη αυτοκτονία και την ευθανασία, μέσα από τα ευρήματα που κατέδειξε η επιστημονική έρευνα της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής που διενεργήθηκε μεταξύ Δεκεμβρίου 2021 και Μαρτίου 2022 έχει διαφανεί ότι το 59% των Κυπρίων συμφωνεί με τη νομιμοποίηση της ευθανασίας.
Την ίδια στιγμή η υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι επιτρεπτή σε διάφορες χώρες ανά το παγκόσμιο από το μακρινό παρελθόν ενώ φαίνεται ότι σταδιακά όλο και περισσότερες χώρες αποφασίζουν υπέρ της. Για παράδειγμα, στην Ελβετία η υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι επιτρεπτή από το 1941 ενώ στην Κολομβία το Συνταγματικό Δικαστήριο αποφάνθηκε τον Μάϊο υπέρ της ιατρικά υποβοηθούμενης αυτοκτονίας ασθενών που πάσχουν από σοβαρές ή ανίατες ασθένειες.
Όσον αφορά τις ευρωπαϊκές χώρες, αρκετές από αυτές έκαναν ήδη το πρώτο βήμα, επιτρέποντας σε ασθενή με ανίατο νόσημα το δικαίωμα στην άρνηση θεραπείας (παθητική ευθανασία). Στη Γερμανία, το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο έχει κρίνει ως αντισυνταγματικό τον νόμο που απαγορεύει την υποβοηθουμένη αυτοκτονία. Ωστόσο μόνο το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο νομιμοποίησαν, υπό αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις, την υποβοηθούμενη αυτοκτονία (ενεργητική ευθανασία).
Το θέμα αυτό έχει απασχολήσει και την Ιταλία όπου σήμερα η υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι νόμιμη. Η πρώτη νόμιμη υποβοηθούμενη αυτοκτονία καταγράφηκε στην Ιταλία την περασμένη Πέμπτη όταν ο 44χρονος Φεντερίκο Καρμπόνι, ο οποίος ήταν τετραπληγικός επί 12 χρόνια και ο οποίος τα τελευταία δύο χρόνια της ζωής του αγωνιζόταν με επιμονή για την διεκδίκηση του δικαιώματος στο θάνατο δημιουργώντας ένα δικαστικό ορόσημο και ένα κομμάτι της ιστορίας στην Ιταλία, έβαλε τέλος στην ζωή του στο σπίτι του με ιατρική βοήθεια.
Συνοψίζοντας, η υπόθεση της Janice Hunter έχει αποτελέσει το έναυσμα για την αναζωπύρωση της συζήτησης αναφορικά με το δικαίωμα στην ελεύθερη επιλογή μεταξύ ζωής και θανάτου καθώς και για την επανεξέταση της κυπριακής νομοθεσίας επί του τόσο ευαίσθητου κοινωνικά θέματος.
